حضرت علي اكبر علیه السلام فرزند بزرگ سيد الشهدا علیه السلام و شبيه پيامبر صلی الله علیه كه روز عاشورا فداي دين شد. مادر علي اكبر، ليلا دختر ابي مره بود. در كربلا حدود 25 سال داشت.سن او را 18 سال و 20 سال هم گفته‏اند. او اولين شهيد عاشورا از بني هاشم بود.[1] علي اكبر شباهت بسياري به پيامبر داشت،هم در خلقت، هم در اخلاق و هم در گفتار. به همين جهت روز عاشورا وقتي اذن ميدان طلبيد و عازم جبهه پيكار شد،امام حسين - عليه السلام - چهره به آسمان گرفت و گفت: «اللهم اشهد علي هؤلاء القوم فقد برز اليهم غلام اشبه الناس برسولك محمد خلقا و خلقا و منطقا و كنا اذا اشتقنا الي رؤية نبيك نظرنا اليه…»[2] شجاعت و دلاوري علي اكبر و رزم آوري و بصيرت ديني و سياسي او، در سفر كربلا بويژه در روز عاشورا تجلي كرد.سخنان، فداكاريها و رجزهايش دليل آن است. وقتي امام حسين از منزلگاه «قصر بني مقاتل» گذشت، روي اسب چشمان او را خوابي ربود و پس از بيداري «انا لله و انا اليه راجعون» گفت و سه بار اين جمله و حمد الهي را تكرار كرد.علي اكبر وقتي سبب اين حمد و استرجاع را پرسيد، حضرت فرمود: در خواب ديدم سواري مي‏گويد اين كاروان به سوي مرگ مي‏رود. پرسيد: مگر ما بر حق نيستيم؟ فرمود: چرا.
گفت: «فاننا اذن لا نبالي ان نموت محقين» پس باكي از مرگ در راه حق نداريم![3] روز عاشورا نيز پس از شهادت ياران امام، اولين كسي كه اجازه ميدان طلبيد تا جان را فداي دين كند او بود.گر چه به ميدان رفتن او بر اهل بيت و بر امام بسيار سخت بود،ولي از ايثار و روحيه جانبازي او جز اين انتظار نبود. وقتي به ميدان مي‏رفت،امام حسين - عليه السلام - در سخناني سوزناك به آستان الهي،آن قوم ناجوانمرد را كه دعوت كردند ولي تيغ به رويشان كشيدند، نفرين كرد.
علي اكبر چندين بار به ميدان رفت و رزمهاي شجاعانه‏اي با انبوه سپاه دشمن نمود.
هنگام جنگ، اين رجز را مي‏خواند كه نشان دهنده روح بلند و درك عميق اوست:
انا علي بن الحسين بن علي‏
نحن و رب البيت اولي بالنبي‏
تالله لا يحكم فينا ابن الدعي‏
اضرب بالسيف احامي عن ابي‏
ضرب غلام هاشمي عربي[4]
پيكار سخت، او را تشنه‏تر ساخت. به خيمه آمد. بي آنكه آبي بتواند بنوشد،با همان تشنگي و جراحت دوباره به ميدان رفت و جنگيد تا به شهادت رسيد. قاتل او مرة بن منقذ عبدي بود. پيكر علي اكبر با شمشيرهاي دشمن قطعه قطعه شد.وقتي امام بر بالين او رسيد كه جان باخته بود. صورت بر چهره خونين علي اكبر نهاد و دشمن را باز هم نفرين كرد:
«قتل الله قوما قتلوك…» و تكرار مي‏كرد كه:«علي الدنيا بعدك العفا». و جوانان هاشمي را طلبيد تا پيكر او را به خيمه گاه حمل كنند.[5] علي اكبر،نزديكترين شهيدي است كه با حسين - عليه السلام - دفن شده است. مدفن او پايين پاي ابا عبد الله الحسين - عليه السلام - قرار دارد و به اين خاطر ضريح امام، شش گوشه دارد. [6]

[1] . حياة الامام الحسين، ج 3، ص 245 و مقاتل الطالبيين.
[2] . بحار الأنوار، ج 45، ص 43.
[3] . اعيان الشيعه،ج 8،ص 206.
[4] . همان،ص 207.
[5] . حياة الامام الحسين،ج 3،ص 248.
[6] . از جمله براي شرح حال او ر.ك:«علي الاكبر» از عبد الرزاق الموسوي، چاپ 1368 قمري،نجف، ص146.