دومين نايب از «نواب چهارگانه» امام زمان(عجل الله تعالي فرجه الشريف)، محمد بن عثمان، فرزند نايب نخست است. وي پيش از آن، در زمان حيات پدرش، از سوي امام عسكري(عليه السلام) به نيابت امام غايب معرفي شده بود. بدين صورت كه آن حضرت، هنگامي كه گروهي از شيعيان يمن در شهر «سامرا» به حضورش شرفياب شدند، عثمان بن سعيد را نزد خود فرا خواند و بر وكالت و وثاقت او تصريح كرد. سپس فرمود:
گواه باشيد عثمان بن سعيد عمري، وكيل من است و فرزندش محمد بن عثمان وكيل فرزند من، مهدي شما است.
عثمان بن سعيد هنگام مرگ خود، به دستور حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) نيابت را به فرزند خود «محمد» سپرد. به علاوه خود حضرت ولي عصر(عليه السلام) نيز در توقيعاتي، به نيابت او تصريح فرمود.
آن حضرت در توقيعي چنين فرمود:
ما براي خداييم و بازگشتمان به سوي او است. تسليم فرمان خدا و خشنود به قضاي الهي هستيم. پدرت سعادتمندانه زيست و نيكو از اين جهان، ديده بر بست. خداي رحمتش كند و او را به اوليا و موالي خود ملحق سازد! كه همواره در راه آنان كوشا بود و در چيزهايي كه او را به خدا نزديك سازد، تلاش فراواني داشت. خداوند تبارك و تعالي رويش را سفيد و درخشنده كند و لغزش‌هايش را ببخشد!.
در بخش ديگري از آن توقيع فرمود:
از كمال سعادت او بود كه خداوند چون تو فرزندي را روزي‌اش ساخت كه جانشين او باشد و به امر او قيام كند.
همچنين در توقيع ديگري فرمود:
… و اما محمد بن عثمان عمري، خداوند از او و پدرش خشنود و راضي باشد! همانا او مورد وثوق من و نوشته او، نوشته من است.
محمد بن عثمان، به رغم مخالفت‌هايي كه از سوي مدعيان دروغين نيابت با وي صورت مي‌گرفت و با وجود فشارهايي كه از حاكمان و خلفاي آن دوران بر وي وارد مي‌شد، توانست جايگاه نيابت ولي عصر(عجل الله تعالي فرجه الشريف) را به گونه‌اي شايسته نگه داشته، امور واگذار شده را به شايستگي انجام دهد. او نگذاشت غاليان با ترفندهاي دروغين خود، شيعيان را متوجه خود سازند و نيابت او را متزلزل كنند؛ از اين رو دوستداران ائمه(عليهم السلام) هيچ‌گاه دربارة نيابت و وثاقت وي شك و ترديد نكردند.
نايب دوم، ميان نواب چهارگانه بيشترين ‌مدت را در جايگاه نمايندگي امام زمان(عليه السلام) به خود اختصاص داد و حدود چهل سال نايب و رابط بين امام و شيعيان بود؛ از اين رو توانست مسايل فقهي، كلامي، اجتماعي و… بيشتري از محضر حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) پرسيده، پاسخ‌هاي آن حضرت را در اختيار عموم مردم قرار دهد.

منبع: درسنامه مهدویت2-ص79 تا ص81