ملیت سید جمال الدین
با توجه به اسنادی که از سید جمال به جای مانده و مکاتباتی که با اقوام خود در اسد آباد داشته است و کتابهایی که میرزا لطف الله و فرزند وی صفات الله جمالی درباره سید جمال نوشته اند مشخص می کند که ملیت سیّد ایرانی و زادگاه وی اسد آباد همدان است . بنا به اسنادی که صفات الله جمالی ارائه داده اجداد سیّد از سال 862 در اسد آباد همدان بوده اند . 1 بنابراین عبارتی را که در صفحه اول کتاب: « الحاوی للمسائل النفائس » درباره ملیت سید جمال آمده باید توجیه کرد .
عبارت این است:
« من سکنْ کابل من اهالی الافغان - السید جمال الدین من سادات کنر »2
این نوشته امکان دارد از آن سید نباشد و دیگران نوشته باشند . زیرا سید جمال الدین در سفر دوم خود به افغانستان که به وزارت می رسد لقب « استنبولی » را بر می گزیند که نشان می دهد اصالتاً افغانی نیست . زمانی که به مصر و عثمانی می رود او را افغانی خطاب می کنند؛ چرا که از افغانستان آمده و مدتی در آن جا بوده است .
وقتی که به مصر می رود و به مدت هشت سال در آن جا ماندگار می شود شاگردان و علاقه مندان به وی سعی می کنند به هویت او پی ببرند امّا سید جمال الدین صلاح نمی دانسته است که هوست ایرانی و شیعی اش در محیطی که مرکز حوزه و آموزش اهل تسنن بوده آشکار شود . از این روی از این روی علاقه مندان به وی از آن جا که سید جمال گه گاهی به جای اسد آبادی سعد آبادی امضأ می کرد زادگاه وی را اسعد آباد کنر افغانستان دانسته اند . چون می گفت: اجداد من قاضی و از بزرگان بودند وی را منتسب به سید علی ترمذی نمودند .
سید جمال نیز در مقابل کشف آنان سکوت می کرده و آنان سکوت وی را دلیل بر صحت مدعای خود می دانستند . وقتی که زادگاهش افغانی شد مذهبش نیز حنفی می شود!
از جمله شواهدی که نشان می دهد سید جمال الدین در مصر سعی داشته ملیت خود را آشکار ننماید این است که: میرزا شریف در نامه خود به سید جمال از نامه ای که وی از فاس مغرب به اسد آباد نوشته یاد می کند که عکس خود و ابو تراب را با آن نامه فرستاده است . ارسال نامه از مراکش شاید بدین خاطر باشد که سید نخواسته از مصر به ایران نامه بنویسد زیرا ممکن بوده دچار مشکل شود . تکلم وی به زبان ترکی به لهجه غیر استنبولی و اشعار وی به فارسی سلیس همه حکایت از این دارد که در ایران زاده شده و رشد کرده است . پذیرش وی از جانب دولت ایران بدون تردید در مذهبش و در خواستهای مکرر این دولت برای استراد وی بعد از قتل ناصر الدین شاه نشانگر ملیت ایرانی اوست .
1- (انقلاب ایران) ادوار براون ترجمه و حواشی به قلم احمد پژوه کانون معرفت.بخش اول کتاب در سی و یک صفحه تحت عنوان:(سید جمال الدین قهرمان اتحاد اسلامی) به سید جمال الدین اختصاص یافته است.
2-(اسناد و مدارک درباره سید جمال الدین اسدآبادی) صفات الله جمالی اسدآبادی با اهتمام و یاداشتی از سید هادی خسروشاهی/23 چاپ سوم 1349.