در ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ در تبریز به دنیا آمد. نام او، چنانکه در لغت نامه دهخدا آمده است، ابتدا رخشنده بود و پروین را که تا آن تاریخ نامی مرسوم برای دختران نبودبه عنوان تخلص شعری انتخاب کرده بود، هر چند در شناسنامه وی نیز نام پروین آمده است. پدرش، یوسف اعتصامی (۱۲۵۳ ـ ۱۳۱۶ ش /۱۲۹۱ـ ۱۳۵۶) ملقب به اعتصام الملک، از ادیبان و نویسندگان و مترجمان بنام عصر خود و مادرش، که اختر نام داشت و در زندگینامههای پروین معمولاً از او یاد نمیشود، دختر میرزا عبدالحسین مقدّم العداله از شعرای اواخر دوره قاجار و متخلص به «شوری» بود. پروین در کودکی همراه با پدر به تهران آمد و در این شهر ساکن شد.
خانه پدر پروین به سبب شخصیت ادبی و علمی اعتصام الملک محل آمد و شد و محفل دوستانه اشخاصی همچون حاج سیدنصرالله تقوی و دهخدا و بهار بود و اعتصام الملک با تسلط بر زبانهای عربی و فرانسه، به کتب و مجلاتی که در آن زمان از قاهره و دمشق و بغداد و قفقاز و اروپا به ایران میرسید، دسترسی داشت. پروین زیر نظر پدر و در محیطی علمی و ادبی تربیت شد و به بلوغ فکری و فرهنگی دست یافت و با افکار نخبگان ادب عصر خود آشنا شد. مقدمات فارسی و عربی را نزد پدر آموخت و در «مدرسه اناثیه امریکائی» تهران به تحصیل پرداخت و در ۱۳۰۳ش در هجده سالگی از آن مدرسه فارغ التحصیل شد و مدتی نیز در همانجا تدریس کرد.
← ازدواج پروین
ده سال پس از این تاریخ، یعنی در تیر ۱۳۱۳ ازدواج کرد. شوهرش که پسرعموی پدر او و افسر شهربانی بود، وی را چهار ماه پس از عقد ازدواج به کرمانشاه ــ که محل خدمت وی بود ــ برد، اما پروین پس از دو ماه و نیم اقامت در خانه همسر به منزل پدر بازگشت و در مرداد ۱۳۱۴ رسماً از او جدا شد. به گفته ابوالفتح اعتصامی، برادر پروین که منبع اصلی اطلاعات مربوط به زندگی خصوصی پروین است، «این ازدواج متناسب نبود» و «اخلاق نظامی» همسر پروین «با روح لطیف و آزاد» او مغایرت داشت، علاوه بر این، پروین از محیط منزه خانه پدری، پس از ازدواج «ناگهان به خانهای وارد شد که یک دم از مشروب و دود و دم تریاک خالی نبود»
(علی نجوای عرش کبریایی )
علی نجوای عرش کبریایی علی مولود بیت ا…
علی آیینه ای از حق زمعنی علی قربانی محراب خونین
علی میزان حق،مثقال توزین علی مولای درویشان بی کس
علی روحی زانفاس مقدس علی ذکر و دعای هرملائک
علی ره توشه عرفان سالک علی وصف کمالات پیمبر
علی را دخت احمد گشته همسر علی همراه خود دارد سه گوهر
علی دارد حسن همراه کوثر علی دارد حسینی نور عینی
علی سلطان وچون او کس نبینی علی غمخوار ودمساز یتیمان
علی مرحم به دلهای پریشان علی شافی به غوغای قیامت
علی مبعوث حق ،نور ولایت علی قرآن ناطق خصم هر خس
علی تفسیر قرآن و سخن بس