زيارت در لغت عبارت از تمايل و ميل كردن است؛ خواه از دور باشد يا از نزديك و يا با گرايش قلبي و قصد همراه باشد يا اعم از اين كه با اكرام و تعظيم زيارت شونده همراه باشد.
زيارت در اصطلاح به تمايلي مي گويند كه افزون بر ميل و حركت حسي، قلب هم گرايش جدي پيدا كرده و نسبت به مذور و زيارت شونده با اكرام و تعظيم قلبي و انس روحي همراه باشد.[1]
البته هر چه مذور برتر و كامل تر باشد، قصد جدي تر و درجه تكريم و تعظيم نيز برتر خواهد بود.
زيارت ديداري مشتاقانه، با حضور در پيشگاه اولياي خدا و پيشوايان هدايت _ عليهم السلام _ است. حضور در مكان هاي مقدس به قصد زيارت و رويارويي با پيشوايان و راهنمايان عالم معنا در واقع حركتي بر آمده از عمق جان و دل است.
زيارت حضور جسم و جان در برابر خليفه الله زمين است و روشن گر راه زندگي و مشعل فروزان در سلوك عرفان و ارتباط با حجت خدا است.
زيارت، ادامه و استمرار بهره مندي از محضر پر فيض بندگان صالح به ويژه پيشوايان معصوم _عليهم السّلام_ و خاندان اهل بيت _ عليهم السّلام _ مي باشد.
زيارت در تاريخ اسلامي سبقه ديرين دارد، و پايه گذار زيارت قبور مسلمانان پيامبر اكرم _ صل الله عليه و آله _ بودند؛ محمد بن سعد در الطبقات الكبري نقل مي كند كه در واقعه حديبيه ( سال ششم هجري ).
پيامبر اسلام _ صل الله عليه و آله _ بر سر قبر آمنه رفت و بر آن گريست و به مرمت و باز سازي آن پرداخت و هم چنين پس از حجه الوداع نيز به زيارت قبر مادرش آمنه رفت.[2] همچنين بيهقي و محدثان ديگر نقل كرده اند كه پيامبر اكرم _ صل الله عليه و آله _ قبور شهدا را در احد زيارت كرد.[3]
درباره ي حضرت امام علي _ عليه السّلام _ نقل كرده اند كه آن حضرت به قصد زيارت حضرت فاطمه _ سلام الله عليها _ بيرون مي رفت و بر سر مزار آن حضرت حاضر مي شد و گريه مي كرد و براي آن حضرت دعا مي كرد.[4]
از برخي آيات قرآن كريم مي توان استفاده كرد كه زيارت امري پسنديده، مشروع و جايز مي باشد، چنان كه خداوند متعال به پيامبرش مي فرمايد: < و لا تصل علي احد منهم مات ابدا و لا تقم علي قبره انهم كفروا بالله و رسوله و ماتوا و هم فسقون؛[5] اي پيامبر! بر هيچ يك از منافقاني كه از دنيا مي روند، نماز مگزار و هيچ گاه در كنار قبر او براي طلب آمرزش و استغفار نايست چون آنان به خدا و رسولش كافر شدند و در حالي كه فاسق بودند از دنيا رفتند. >
از مفهوم آيه ياد شده مي توان استفاده كرد كه ايستادن در كنار قبر مومنان و دعا براي آنان و نيز زيارت اموات از صالحان و معصومان مشروع و جايز است.
قرآن كريم در جايي ديگر به صورت كلي به مكان هاي مقدس اشاره كرد، و انسان را به اهميت و احترام آن ها توجه داده است، چنان كه مي فرمايد: « في بيوت اذن الله ان ترفع و يذكر فيها اسمه يسبح رفيها با لغد و والاصال؛[6] در خانه هايي كه خدا اجازه داده كه قدر و منزلت آنها رفعت يابد و نامش در آنها ياد مي شود. در آن خانه ها هر بامداد و شامگاه او را نيايش مي كنند.» اين خانه ها همان مراكزي هستند كه به فرمان پروردگار استحكام يافته و مركز ياد خداست و حقايق اسلام و احكام خدا از آنها نشر مي يابد و آنها مركز مشكات انوار الهي، ايمان، هدايت و داراي تقدس و احترام هستند و زيارت چنين مكان هايي و افراد صالح و معصومي كه در چنين جاهايي مدفونند داراي ثواب و فايده فراوان است.[7] زيارت در روايات اسلامي شيعه و اهل تسنن مورد سفارش و تاكيد قرار گرفته است.
چنان كه حضرت علي _ عليه السّلام _ حبيب الله مي فرمايد: « زور و اموتاكم فانهم يفرحون بزيارتكم ؛ [8] مردگانتان را زيارت كنيد كه همانا با زيارت شما خوشحال مي شوند.»
پيامبر اكرم _ صل الله عليه و آله _ در جايي ديگر مي فرمايد: «زيارت قبور موجب يادآوري مرگ است.».[9]
زيارت فوايد و آثار فراواني دارد كه در روايات اسلامي به برخي از آنها اشاره شده است، از جمله: چنان كه پيامبر اكرم _ صل الله عليه و آله _ مي فرمايد: «قبور مردگان را زيارت كنيد، همانا باعث ياد آوري آخرت مي شود.»[10]
و پيامبر اكـرم _ صل الله عليـه و آله _ مي فـرمايد: «و صلوا علي حيث ما كنتم فان صلاتكم و سلامكم يبلغني ؛[11] در هر حـال كـه هستيد، بر من درود فرستيـد، همانا درود و سلام شمـا بـه من مي رسد.»
بر اساس اعتقادات مسلمانان بويژه تصريح قرآن[12]، انسان ها پس از مرگ زنده هستند، و زيارت قبور و اموات از معصومان، صالحان، نيكوكاران، و . . . همانند آن است كه به حضور آنها برسي و به آنها احترام كني . بر همين اساس براي زيارت بويژه زيارت خانه ي خدا، پيامبر اكرم _صل الله عليه و آله_ پيشوايان معصوم _ عليه السّلام _ علماء، صالحان و مومنان رعايت آدابي لازم است.
رعايت ادب، طهارت جسم و روح خضوع، خشوع، اذن دخول، نماز، و . . . از جمله ي آن آداب به شمار مي رود.
بنابر اين، زيارت بويژه زيارت خانه خدا، زيارت قبور مسلمانان، از جمله پيامبران، پيشوايان معصوم _ عليه السّلام _، علماء و دانشمندان بزرگ مذهبي، مجاهدان راه اسلام و . . . سازنده و مفيد است و نوعي سپاسگذاري و قدرداني از جانبازي و فداكاري آنان به شمار مي رود و هشداري به نسل معاصر و آينده است كه پاداش آن كس كه در راه حق و فضيلت را بر گزيند و دفاع از عقيده و گسترش حريت و آزادي جان سپارد اين است كه هيچ گاه از خاطره ها محو نشود.[13]
نكته اي كه نبايد از آن غفلت كرد، رعايت آداب و شرايط زيارت است، زائر بايد با معرفت و شناخت كافي نسبت به شأن و جايگاه زيارت شونده به زيارت برود و از هر گونه مسائل و حركات شرك آميز و شبهه ناك و خرافاتي پرهيز كند؛
امام صادق _ عليه السّلام _ به شخصي از اهالي طوس مي فرمايد: «اي شخص طوسي! كسي كه قبر حسين _ عليه السّلام _ را زيارت كند در حالي كه مي داند او امامي است از ناحيه خداوند عزّوجلّ و طاعت او واجب است بر بندگان، خداوند گناهان گذشته و آينده اش را مي آمرزد و شفاعت او را در مورد پنجاه انسان گناهكار مي پذيرد، و هر حاجتي كه در نزد قبر او از خداوند خواسته شود اجابت مي گردد…»[14]
[1] . مجمع البحرين، ج 1، ربع 2، ص 305، ماده زور .
[2] . ر . ك : مرحوم فضل بن حسن طبرسي، مجمع البيان، قم، انتشارات اسماعيليان، ذيل، آيه 84 توبه .
[3] . علامه مجلسي، بحار الانوار، بيروت، موسسه الوفاء، ج 10، ص 441 .
[4] . همان
[5] . سوره توبه، آيه 84 .
[6] . سوره نور، آيه 36.
[7] . ر . ك ، علامه مجلسي، بحار الانوار، بيروت، موسسه الوفاء، ج 97، 98 ، 99، كتاب المزار.
[8] . ر . ك ، شيخ حر عاملي، وسائل الشيعه، قم، موسسه آل البيت، ج 3، ص 223.
[9] . ر . ك ، ابن ماجه، صحيح ابن ماجه، ج 1 ، ص 113، صحيح ابن مسلم، ج 3، ص 65 .
[10] . بحار الانوار، همان ، ج 45، ص 201 .
[11] . بحار الانوار، همان، ج 97، ص 190.
[12] . سوره آل عمران ، آيه 169 .
[13] . ر . ك جفعر سبحاني، آيين وهابيت، قم، انتشارات اسلامي، ص 119 و 120.
[14] . ر . ك ، تهذيب الاحكام، ج 56، ص 108 .

از اهل بيت (علیهم السلام) روايت شده است كه: در روز دوشنبه و پنجشنبه اعمال بر خداوند جلّ جلاله و رسول او (صل الله علیه وآله) و ائمّه(علیهم السلام) عرضه مي شود.»

 پس در شب و روز دوشنبه و پنج شنبه انسان سعي كند عمل خالص انجام دهد كه شايد به بركت آن عمل خالص، ساير بديهاي او را ببخشند.

همچنين روايت شده است كه:  پیامبر اکرم (صل الله علیه وآله) روز دوشنبه و پنجشنبه را روزه مي گرفتند.

يك نفر علّت اين كار را از ایشان را پرسيد. حضرت فرمود: «اعمال در هر دوشنبه و پنجشنبه بالا مي رود و من دوست دارم عملم در حالي كه روزه دار هستم بالا برود.»

درباره روزهای هفته از پیامبر(صلی الله علیه وآله) نقل شده است که از خدا برای امتش چنین درخواستی کرد: خدایا! در صبحگاهان امت من در روز شنبه و پنج‌شنبه برکت قرار ده!

سيّد بن طاووس در «كشف المحجّة» به فرزندش سفارش كرده است كه: «در هر دو روز دوشنبه و پنجشنبه، حاجات خود را خدمت حضرت مهدي (عجل الله فرجه الشریف) عرض كن، البتّه بعد از سلام بر آن حضرت بوسيله زيارتي كه اوّلش اين است: «سلام اللّه الكامل التام» تا آخر.

سپس بگو: «يا ايَُّهَا الْعَزيزْ مَسَّنا وَ اَهْلَنا الضُّرُّ وَ جِئْنا بِبَضاعَةٍ مُزْجاةٍ فَاَوْفِ لَنا الْكَيْلَ وَ تَصَدَّقْ عَلَيْنا اِنَّ اللَّهَ يَجْزِي الْمُتَصَدِّقينَ.»

( - يعني: «اي عزيز! به ما و اهل ما سختي و تنگي رسيده است و ما با توشه اي ناچيز بسوي تو آمده ايم پس پيمانه ما را پُر كن و بر ما تصدّق نما كه همانا خداوند جزاي صدقه دهندگان را مي دهد.» )

فراهم آوردن زمينه‌ هاي ظهور، از جملة شرايط ظهور به حساب مي‌آيد، و تا زمينة ظهور فراهم نشود، حضرت مهدي ـ عليه السّلام ـ ظهور نخواهد كرد. حال بايد توجه داشت كه برخي از شرايط ظهور، با گذشت تاريخ و ظلم و جور انسان‌ها، پيشرفت علم و دانش بشري و در نتيجه آگاهي مردم دنيا و نااميد شدن مردم از نحله ‌ها و مذهب‌هاي بشري و حكومت‌ هاي مختلف فراهم مي‌شود؛ و بايسته است برخي ديگر از آنها به دست ما انسانها و دوستداران آن حضرت فراهم آيد.
اما سؤال اين است كه چگونه مي‌توان زمينة‌ظهور را فراهم آورد؟
براي فراهم آوردن زمينه‌ هاي ظهور حضرت مي‌توان موارد متعددي را ذكر كرد؛
1 . تحوّل جامعه بشري
ايجاد آگاهي و آمادگي جامعه بشري براي حقّ و حقيقت و مخالفت جدّي با ظلم و جور در يكي از زمينه‌ هاي مهم براي ظهور آن حضرت است. و اين مهمّ بر عهدة همة ما مسلمانان و شيعيان است.
ما بايد با استفاده از علم و تكنولوژي، حقايق اسلام را به گوش جهانيان برسانيم، آنها را با زيبايي‌هاي مكتب اهل بيت پيامبر ـ عليهم السّلام ـ كه هماهنگ با فطرت انساني است آشنا بسازيم؛ تا همان گونه كه در احاديث آمده است، با شناخت زيبايي‌هاي مكتب اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ و مقايسة آن با ساير مكاتب و فرهنگ‌ها، حق را از باطل تشخيص داده، از آنها دل كنده و به حقيقت بپيوندند و آن زمان كه مردم جهان با دروغگويي‌هاي حكّام هواپرست و جاه طلب آشنا و بر ناتواني آنها از سعادتمندي جامعة بشري آگاه شدند، قهراً مستأصل شده و بدنبال يك منجي مصلح بوده و خود به خود براي پذيرش حق و حقيقت آمادگي پيدا مي‌كنند و قدر آن منجي را ارج مي‌نهند.
اصولاً بايد توجّه داشت كه يكي از علل غيبت امام عصر ـ عليه السّلام ـ نيز، عدم آمادگي مردم براي پذيرش حق و حقيقت بوده است. چرا كه بر اثر جهل مردم و ظلم حكّام زمان، همة‌ ائمّه قبلي يكي پس از ديگري به شهادت رسيدند، لذا براي حفظ حجّت الهي و خالي نماندن زمين از وجود آن، دوران غيبت شروع و تا فراهم شدن زمينة ظهور ادامه خواهد داشت.
اگر براي جامعه بشري اين آمادگي‌ها و آگاهي‌ها حاصل نشود، حضرت تشريف بياورند، آن حضرت نيز مانند امامان معصوم سابق به شهادت خواهد رسيد. بنابراين رشد و آگاهي عموم مردم محروم و مستضعف، مي‌بايست به درجه ‌اي برسد كه نور وجود امام را لمس كرده، مثل پروانه گرد شمع وجود او گرد آيند. بايد درجة رشد و آگاهي آنان به حدّي برسد كه از مدّعيان حقوق بشر و دموكراسي، نااميد شده و همه منتظر ظهور منجي بزرگ الهي باشند.
2. انقلاب و تحوّل روحي افراد
تغيير و تحوّل روحي و خودسازي و تهذيب نقش مهمي در ايجاد انقلاب بزرگ و به پيروزي رساندن آن دارد و با تحولات بيشتر در روحيه انسانها و ساخته شدن نيروهاي با صلابت مي‌توان اذعان داشت يكي ديگر از زمينه ‌ها فراهم آمده. است. بايد بدانيم كه امام زمان ـ عليه السّلام ـ هم به انتظار لحظه ‌اي است كه اين تحوّلات دروني در قلب و روح انسانها به وجود آمده و به حدّ كمال خود برسد تا ظهور براي حضرت ميسر شود.
چنان چه افرادي كه شايستگي همراهي با حضرت را داشته باشند فراهم آيند، يكي ديگر از مقدمات ظهور مهيّا مي‌گردد. و با خودسازي اين افراد نيروي انساني انقلاب بزرگ مهدي ـ عليه السّلام ـ تشكيل مي‌گردد و حضرت با آن نيروها منويّات خود را به پيش مي‌برد.
پيداست، انقلابي با آن عظمت و وسعت و رسالت سترگ، انسانها و عوامل بزرگي را مي‌طلبد تا قادر به پياده كردن رسالت عظيم خود باشد؛ انسان‌هايي خود ساخته و از جان گذشته، فقيه، سياستمدار، مدير و مدبّر، مبارز و شجاع و… .
بنابراين ما با خودسازي و تهذيب و اصلاح خود مي‌توانيم در تحول جامعه هم مؤثر بوده و در نتيجه زمينه براي ظهور حضرت بيش از پيش فراهم آيد.
3. انتظار سازنده
افضل اعمال امّتي انتظار الفرج[1]؛ برترين اعمال امّت من اميد و انتظار گشايش (كارها و گرفتاري‌ها به دست با كفايت حضرت مهدي ـ عليه السّلام ـ ) است.
انتظار سازنده و صحيح، مكتب انسان سازي و انقلاب است. انتظاري‌ كه برترين اعمال امّت پيامبر شمرده شده است، ريشه و اساس دو نكتة مذكور (خودسازي افراد و ساختن جامعه) است. تا اميد و انتظار و در نتيجه صبر و تحمّل مشكلات نباشد، انسان قادر به خودسازي و ديگر سازي نيست. انتظار به انسان اميد و عشق مي‌بخشد، توان وحوصله و حركت و تلاش مي‌دهد؛ در نتيجه، افراد را اميدوار، ‌شاداب، پرتلاش و هدفمند بار مي‌آورد؛ يعني همان چيزي كه لازمة فراهم آوردن مقدمات انقلاب بزرگ و جهاني حضرت مهدي (عج) است.
“مكتب تشيّع، همواره يك آرزوي مقدّسي را در قلب پيروان خود مي پروراند؛ و آن، آرزوي ظهور حضرت حجّت ـ عليه السّلام ـ و ريشه كن كردن ظلم و ستم و سيطرة عدل و داد بر اين جهان است. آرزو اساسي ترين محرّك يك انسان در فعّاليّت هاي روزمره اوست. انساني كه آرزو و طلب و خواسته اي نداشته باشد، يك مردة متحرك است. افراد آرزوهاي مختلفي دارند. مكتب تشيّع به پيروان خود تعليم مي دهد كه آرزوي اصلي و اساسي آنان ظهور حضرت حجّت ـ عليه السّلام ـ باشد؛ چرا كه اگر او ظهور كند، همة مشكلات رفع مي گردد؛ تمام مشكلات وقتي حلّ مي شود كه مدينه فاضلة آن حضرت به دست مبارك او پياده شود.[2]
4. برپايي قيام ها و انقلاب هاي ظلم ستيز و عدالت خواهانه
از اموري كه باعث تسريع در انقلاب جهاني حضرت مهدي ـ عليه السّلام ـ شده و موجب بيداري، ‌آگاهي… جامعة جهاني و در نتيجه فراهم آمدن زمينة ظهور مي گردد قيام ها و انقلاب هاي اسلامي و بيدارگرايانه است. يكي از اين انقلاب ها كه تأثير بسزايي در اين رابطه داشته و موجب مطرح شدن اسلام و فرهنگ تشيّع در بين مردم جهان گرديده، انقلاب بزرگ ملّت ايران به رهبري بزرگ مردي از سلالة پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي باشد. با مطالعة روايات، چنين به نظر مي آيد كه اين انقلاب، همان حركت آگاهي بخش و زمينه ساز قيام حضرت مهدي ـ عليه السّلام ـ است؛ چنانكه روايات گوناگوني كه بعضي از آنها در توصيف رهبر اين قيام، و بعضي در وصف مردم و قيام گران، و اينكه از چه منطقه اي و… هستند، وارد شده است.[3]
بنابراين از وظايف و مسؤوليّت هاي ما است كه از اين انقلاب پاسداري نموده و در ترويج و پربارتر كردن آن بكوشيم، اهداف آن را زنده و در راه تحقّق آنها تلاش كنيم. تا ان شاء الله، با آگاه ساختن مردم جهان، از ظلم و ستم مستكبران، آشنايي هر چه بيشتر آنان با فرهنگ اسلام و اهل بيت و…، زمينة ظهور حضرت قائم (عج) را فراهم آوريم.
پيداست، كه اين امور مهمّ و سنگين، بدون داشتن قدرت و مكنت، تحت لواي يك دولت قدرتمند، امكان پذير نيست. بنابراين مي بايست، در حفظ نظام مقدس جمهوري اسلامي و به ثمر رسيدن اهداف آن، به عنوان زمينه ساز قيام حضرت مهدي ـ عليه السّلام ـ ، تلاش همه جانبه كرد.
[1] . آيت الله صافي گلپايگاني، منتخب الاثر، ص 629؛ و ر.ك: كمال الدين و تمام النعمه، ج 2، ص 357 ـ 361، انتشارات اسلاميه.
[2] . سخنراني شهيد چمران، سال 58، (به نقل از مجلّه موعود، شماره 12 و 13، اسفند 77 و فروردين 78).
[3] . اين احاديث زيادند، از جمله:
1) حديث “حتّي يأتي قومٌ مِن قبل المشرق…"، ملاحم رفتن، ابن طاووس، ص 30 و 117.
2) حديث “رجلٌ مِن اَهْلِ قُمْ…"، بحار، ج 60، ص 216 و 446.
3. حديث “تكونُ قم و اَهلها حُجّةً علي الخلائق…"، بحار، ج 60، ص 213.
4) حديث “يخرج رجلٌ قبل المهدي…"، كنزالعمال، ج 7، ص 261 و…
5) حديث “لَيَضْربتكم علي الدينِ عوداً…"، شرح نهج البلاغه، ابن ابي الحديد، ج 20، ص 1284.
6). حديث “كنوز الطالقان…"، كنزالعمال، ج 7، ص 263 و…
7) حديث “الهاشمي الخراساني و شعيب…"، ابن طاووس في الملاحم و الفتن، ص 31.
8) في تفسير قوله تعالي: “بَعَثْنا عليكم عباداً لنا"، بحار، ج 60، ص 214.
9) في تفسير قوله تعالي: “وَ اِنْ تَتَوَلَّوا يَسْتَبْدِلْ قَوماً غيرَكم"، كشّاف، ج 4، ص 331 و الميزان، ج 18، ص 25.
10) في تفسير قوله تعالي: “وَ آخَرِينَ مِنْهُمْ لَمّا يَلْحَقُوا بِهِم"، الجامع الصحيح، ج 2، ص 383 و مسند احمد، ج 2، ص 417 و…
و… همگي به نقل از كتاب اَلْمُمَهّدون لِلمهدي ـ عليه السّلام ـ ، علي الكوراني، مكتب الاعلام الاسلامي، الفصل الثالث، ص 95، الطبعة الاولي، محرم 1405.

از بام و در کعبه به گردون رسد آواز

کامشب در رحمت به سماوات شده باز

بت های حرم در حرم افتاده به سجده

ارواح رسل راست هزاران پر پرواز

آغاز پیامبری محمد مصطفی صلی الله علیه بر تمام شیعیان مبارک.

عید مبعث از جمله اعیاد عظیمه است و روزى است که حضرت رسول (ص) در آن روز به رسالت برگزیده شد . برای این روز  چند  عمل ذکر شده است :

* غسل

* روزه، روز عید مبعث یکى از چهار روزى است که در تمام سال امتیاز دارد براىروزه گرفتن و برابر است با روزه هفتاد سال.

* بسیار صلوات فرستادن.

* زیارت حضرت رسول و امیرالمؤمنین