مهم ترین علت انحراف، آمیخته شدن حق و باطل
عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَيْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: خَطَبَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع النَّاسَ فَقَالَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ الْفِتَنِ أَهْوَاءٌ تُتَّبَعُ وَ أَحْكَامٌ تُبْتَدَعُ يُخَالَفُ فِيهَا كَلَامُ اللَّهِ يُقَلِّدُ فِيهَا رِجَالٌ رِجَالًا وَ لَوْ أَنَّ الْبَاطِلَ خَلَصَ لَمْ يَخْفَ عَلَى ذِي حِجًى وَ لَوْ أَنَّ الْحَقَّ خَلَصَ لَمْ يَكُنِ اخْتِلَافٌ وَ لَكِنْ يُؤْخَذُ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ وَ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ فَيُمْزَجَانِ فَيَجِيئَانِ مَعاً فَهُنَالِكَ اسْتَحْوَذَ الشَّيْطَانُ عَلَى أَوْلِيَائِهِ وَ نَجَا الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ الْحُسْنَى.
امیر المؤمنین علیه السلام برای مردم خطبه خواند [ و فرمود]:
ای مردم به راستی که آغاز فتنه ها از هواهایی است که پیروی شوند و احکامی است ابداع شده که در آنها با کلام خدا مخالفت شود و در آنها کسانی از کسانی تقلید[ و پیروی بی چون و چرا ] کنند و اگر این گونه بود که «باطل» خالص می بود بر صاحب شعوری مخفی نمی ماند و اگر «حق» نیز خالص می گشت [ هیچ] نزاعی نبود.
لکن شاخه ای از این و شاخه ای از آن گرفته شود و در هم آمیخته و یکجا ارائه شود و آنجاست که شیطان بر پیروانش چیره گردد و کسانی که از خدا نیکی برایشان پیش افتاده است نجات یابند.
المحاسن ؛ ج1 ؛ ص208