حَدَّثَنَا أَبُو الْقَاسِمِ إِسْمَاعِيلُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْأَنْبَارِيُّ الْكَاتِبُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْأَزْدِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا شُعَيْبُ بْنُ أَيُّوبَ قَالَ حَدَّثَنَا مُعَاوِيَةُ بْنُ هِشَامٍ‏ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ هِشَامِ بْنِ حَسَّانَ‏ قَالَ‏: سَمِعْتُ أَبَا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ علیه السلام يَخْطُبُ النَّاسَ بَعْدَ الْبَيْعَةِ لَهُ بِالْأَمْرِ فَقَالَ نَحْنُ حِزْبُ اللَّهِ الْغَالِبُونَ وَ عِتْرَةُ رَسُولِهِ الْأَقْرَبُونَ وَ أَهْلُ بَيْتِهِ الطَّيِّبُونَ الطَّاهِرُونَ وَ أَحَدُ الثَّقَلَيْنِ اللَّذَيْنِ خَلَّفَهُمَا رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله فِي أُمَّتِهِ وَ التَّالِي كِتَابَ اللَّهِ فِيهِ تَفْصِيلُ كُلِّ شَيْ‏ءٍ لا يَأْتِيهِ الْباطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ‏.

فَالْمُعَوَّلُ عَلَيْنَا فِي تَفْسِيرِهِ لَا نَتَظَنَّى‏ تَأْوِيلَهُ بَلْ نَتَيَقَّنُ حَقَائِقَهُ فَأَطِيعُونَا فَإِنَّ طَاعَتَنَا مَفْرُوضَةٌ إِذْ كَانَتْ بِطَاعَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ رَسُولِهِ مَقْرُونَةً قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ‏ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِي شَيْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ‏ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَ إِلى‏ أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ‏.

وَ أُحَذِّرُكُمُ الْإِصْغَاءَ لِهُتَافِ الشَّيْطَانِ بِكُمْ فَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ‏ فَتَكُونُوا كَأَوْلِيَائِهِ الَّذِينَ قَالَ لَهُمْ لا غالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَ إِنِّي جارٌ لَكُمْ فَلَمَّا تَراءَتِ الْفِئَتانِ نَكَصَ عَلى‏ عَقِبَيْهِ وَ قالَ إِنِّي بَرِي‏ءٌ مِنْكُمْ إِنِّي أَرى‏ ما لا تَرَوْنَ‏ فَتُلْقَوْنَ إِلَى الرِّمَاحِ وَزَراً وَ إِلَى السُّيُوفِ جَزَراً وَ لِلْعُمُدِ حَطَماً وَ لِلسِّهَامِ غَرَضاً ثُمَ‏ لا يَنْفَعُ نَفْساً إِيمانُها لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمانِها خَيْراً.

هشام بن حسّان گويد: پس از آنكه با امام حسن مجتبى صلوات الله علیه براى حكومت بيعت شد از آن حضرت شنيدم كه براى مردم سخنرانى كرد و فرمود: ما حزب پيروز خداوند و خاندان و نزديكان پيامبر خدا و خانواده پاك و پاكيزه او و يكى از دو چيزِ گران بهائى هستيم كه رسول خدا صلّی الله علیه و آله پس از خود در ميان امّتش بجاى گذارد؛ و ما پیوست و ادامه ی كتاب خدائيم كه تفصيل هر چيز در آن هست؛ و هيچ گونه باطلى از پس و پيش در آن راه ندارد.

پس تفسير آن بر عهده ی ماست، و ما در تأويلِ آن گمان نکنیم بلكه حقائقِ آن را به یقین می دانیم و بیان کنیم؛ پس ما را اطاعت كنيد كه اطاعت ما واجب شده زیرا به طاعت خدا و رسولش مقرون گشته که خداوند می فرماید: «اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد از خدا و رسول او و صاحبان امر اطاعت كنيد. پس اگر در چیزی اختلاف کردید آن را به [حکم] خدا و رسول باز گردانيد»؛ «و اگر آن را به نزد رسول يا صاحبان امر باز مى‏ گرداندند حتماً كسانى از صاحبان امر كه حكم آن را استنباط مى‏ كنند به حقيقت آن پى مى‏ بردند».

و شما را از گوش سپردن به ندا و فراخوان شيطان بر حذر مى‏ دارم كه او دشمن آشكار شماست؛ و الا همچو دوستان او شويد همانانکه به آنها گفت: «امروز احدى از مردم بر شما پيروز نمى‏ شود و من خودم پناه شمايم و چون دو گروه پيكارجو[مؤمنان و کافران] بهم برخوردند پا به فرار گذاشت و به عقب گريخت و گفت: من از شما بيزارم که من چيزى را مى ‏بينم كه شما نمى ‏بينيد» و در آن هنگام مأوایِ نيزه‏ ها و طعمه ی شمشيرها و درهم شكسته گرزها و هدف تيرها گردید؛ سپس «در آن روز هيچ كسى را كه قبلا ايمان نياورده و عمل صالحی نكرده ايمانش سود نبخشد».

الأمالي (للمفيد)؛ ص348
بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‏43 ؛ ص359

پيامبر صلي الله عليه و آله: اِنَّ اللّه َ يُحِبُّ الاِْنْفاقَ وَ يُبْغِضُ اْلاِقْتارَ، فَاَنـْفِقْ وَ اَطْعِمْ وَ لا تُصَرْصِرْفَيَعْسِرْ عَلَيْكَ الطَّـلَبُ؛

خداوند خرج كردن را دوست دارد و با سخت خرج كردن دشمن است؛ پس انفاق و اطعام كن و به ثروت اندوزى مپرداز كه كسب ثروت تو را به سختى می‌اندازد.

 بحارالأنوار، ج64، ص 282، ح 43

الْحَارِثِ الْأَعْوَرِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى [عَلِيٍ‏] عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي بَعْضِ اللَّيْلِ، فَقَالَ لِي: مَا جَاءَ بِكَ فِي هَذِهِ السَّاعَةِ قُلْتُ: حُبُّكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، قَالَ اللَّهَ قُلْتُ: اللَّهَ، قَالَ: أَ لَا أُحَدِّثُكَ بِأَشَدِّ النَّاسِ عَدَاوَةً لَنَا وَ أَشَدِّهِمْ عَدَاوَةً لِمَنْ أَحَبَّنَا قُلْتُ: بَلَى يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ ظَنَنْتُ ظَنّاً، وَ قَالَ: هَاتِ ظَنَّكَ، قُلْتُ: أَبُو بَكْرٍ وَ عُمَرُ قَالَ: ادْنُ مِنِّي يَا أَعْوَرُ، فَدَنَوْتُ مِنْهُ، فَقَالَ: ابْرَأْ مِنْهُمَا.

حارث اعور گوید: پاسی از شب بر امیرالمؤمنین علیه السلام وارد شدم. پس به من فرمود: چه چیز تو را در این ساعت به اینجا کشانده است؟ عرض کردم محبّت شما ای امیرالمؤمنین! فرمود: خدا را[گواه می گیری]؟ گفتم:خدا را[ گواه می گیرم]!

ادامه »

خشوع و اهمّيّت آن
در لغت «خشوع و خشيت، ترسي است آميخته با تعظيم.»[1]
و در اصطلاح به حالتي گفته مي شود كه كسي در برابر سلطاني قاهر قرار گرفته به طوري كه تمام توجهش به وي معطوف گشته و از همه جا بريده باشد.[2]
از رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ پرسيدند: خشوع چيست؟ فرمود:
«فروتني در نماز و اينكه بنده با تمام قلبش متوجّه خدا باشد.»[3]
امام خميني ـ قدّس سرّه ـ مي نويسد:
«يكي از اموري كه براي سالك در جميع عبادات خصوصاً نماز كه سرآمد همه عبادات است و مقام جامعيت دارد، لازم است خشوع است و حقيقت آن عبارت است از خضوع تام ممزوج با حب يا خوف.»[4]

ادامه »

نهج البلاغة فِي وَصِيَّتِهِ لِلْحَسَنِ ع‏ خُضِ الْغَمَرَاتِ إِلَى الْحَقِّ حَيْثُ كَانَ وَ تَفَقَّهْ فِي الدِّينِ إِلَى قَوْلِهِ ع وَ تَفَهَّمْ وَصِيَّتِي وَ لَا تَذْهَبَنَّ صَفْحاً فَإِنَّ خَيْرَ الْقَوْلِ مَا نَفَعَ وَ اعْلَمْ أَنَّهُ لَا خَيْرَ فِي عِلْمٍ لَا يَنْفَعُ وَ لَا يُنْتَفَعُ بِعِلْمٍ لَا يَحِقُّ تَعَلُّمُهُ إِلَى قَوْلِهِ ع وَ أَنْ أَبْتَدِئَكَ بِتَعْلِيمِ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تَأْوِيلِهِ وَ شَرَائِعِ الْإِسْلَامِ وَ أَحْكَامِهِ وَ حَلَالِهِ وَ حَرَامِهِ لَا أُجَاوِزُ ذَلِكَ بِكَ إِلَى غَيْرِهِ.

وارد شو در سختی ها[و درآی در دشواری های فکری و بشکاف باطل را] ، به سوی [ دستیابی به ] حقّ، هر جا که باشد و در فهم عمیق دین تلاش کن…و خوب وصیت مرا بفهم و به هیچ وجه از کنار آن به سبب نادیده گرفتن [ و توجه به دیگری] مگذر! پس بهترین سخن آنست که سود رساند و بدان که به راستی هیچ خیری نیست در علمی که سود نرساند و از آن علمی که آموختنش جایز و لازم نیست نمی توان سود بُرد….[ و بدان ] که [ تربیت ] تو را آغاز کردم با تعلیم کتاب خدای عزّ و جلّ و معانی و مقاصد آن و روشهای اسلام و احکام و حلال و حرام آن و تو را عبور ندادم از [کنار] آن به سوی غیر آن.

شرح:
در این جملاتِ منتخب از نامه ی امیر مؤمنان علی علیه السلام از اهمیّت آغاز تربیّت فرزندان با آموزش قرآن و مفاهیم بلند آن و مسائل دین سخن به میان آمده است. و بر اساس بسیاری از آیات و روایات این مهم بدون توجّه به احادیث اهل بیت علیهم السلام راه به جایی نمی برد و ما را به هدف نمی رساند. حضرت در آخر این جملات می فرماید: و تو را عبور ندادم از کنار آن به سوی غیر آن. یعنی من به عنوان الگوی مؤمنین عالم کسب هیچ دانش و مهارتی را قبل از آموزش صحیح و عمیق دین برای فرزندم صلاح ندانستم. و پیش تر فرموده بودند که آموختن بسیاری از علوم نه جایز است و نه لازم!

نهج البلاغة؛نامه ی 31؛ ص391
بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‏1 ؛ ص219